tommie luyben 

Ooit maakte onze Nederlandse ruimdenkendheid furore: Nederland was het eerste land waar homoseksuelen konden trouwen. Hoe staat het anno 2017 eigenlijk met de LHBT-emancipatie?

​

Gevolgd door de camera
Voor de interviewserie De homo die zich hardmaakt spreken we met acht prominente LHBT-activisten. Geen homo deze keer, maar transvrouw Valentijn De Hingh, die bekend werd door de documentaire Valentijn. Hierin werd ze vanaf haar kindertijd negen jaar lang gevolgd tijdens haar transitie. Nu werkt ze als model en dj.

​

Waarom maak je je hard?

'De emancipatie voor transgenderpersonen is in de afgelopen vier jaar pas eindelijk op stoom gekomen; steeds meer mensen begrijpen beter wat transgender zijn, inhoudt. Ook qua beleid zijn er mooie stappen gezet. Sinds 2014 kun je met een doktersverklaring je geslacht en naam bij de gemeente laten wijzigen, zonder dat er per se een geslachtsveranderende operatie aan vooraf is gegaan. Vroeger moest je eerst ingrijpende medische behandelingen ondergaan, waar niet iedereen voor kan of wil kiezen. Een absurde eis.'

​

Wat vinden mensen lastig?
'Gender een complex begrip, omdat er veel meer is dan alleen man of vrouw. Het probleem is dat je meteen in een hokje geplaatst wordt als je uit de baarmoeder komt. Nog voordat je een persoon bent en hebt kunnen uitvinden wat je wel of niet leuk vindt, word je bestempeld als man of vrouw. Dat is dan ook de bouwsteen van de rest van onze identiteit. Als iemand merkt: 'Shit, die stempel die ik heb gekregen past helemaal niet bij mij', is dat ontzettend eng. Je hele fundering staat als het ware op losse schroeven, wat grote gevolgen heeft voor de verdere opbouw van je identiteit.'

 

Onze samenleving richt zich dus teveel op hokjes?

'Totaal. De vraag die ik het meest op de middelbare school heb gekregen is: 'Oké, je bent dus trans. Maar val je dan op jongens of op meisjes?' Terwijl ik denk: dat staat toch los van elkaar? Mensen snappen dat niet, transmannen die op mannen vallen: 'Je wil toch een man zijn, dus dan val je toch op vrouwen?' Bovendien zijn er hoop transgenderpersonen die zich niet helemaal man of vrouw voelen, maar ergens tussenin. Zij vallen nu in een grijs gebied. Ook dat vinden mensen moeilijk, omdat onze maatschappij zó is ingericht op man-of-vrouw-zijn.'

​

Wat kunnen we doen?
'Het onderwijs is een goede opening om meer acceptatie en openheid te creëren; school is namelijk de enige plek waar iedereen komt. Die heteroseksuele norm zit ook in kleine onbewuste hoekjes verstopt: Jantje krijgt tien appels van zijn vader en geeft er vijf aan zijn moeder. Dat is gewoon een verhaaltje om een som aan op te hangen, maar zo blijft homoseksualiteit altijd een vreemde eend in de bijt.'

​

Heeft de documentaire Valentijn bijgedragen aan de emancipatie?

'Ik denk het wel. Wat ik erg leuk vind, is dat het een gebruiksobject geworden is. Ik ben bijvoorbeeld onderdeel van een groep vrijwilligers van Transvisie, die een kamp voor transjongeren organiseren. Vorig kamp kwam een van de ouders naar me toe, en zei: 'Toen we net het proces ingingen, heb ik de documentaire gezien. Dat heeft enorm geholpen om te begrijpen waar mijn kind doorheen gaat.' Maar ook in het onderwijs wordt het gebruikt en ik hoor weleens dat het jongeren helpt om uit de kast te komen in de klas. Zij kunnen zo aan hun omgeving laten zien wat ze ongeveer doormaken.'

​

Heb je een rolmodel?
'Nee, want eigenlijk geloof ik daar niet zo in. Dat komt ook omdat veel mensen tegen me zeggen: 'Oh Valentijn, je bent zo’n rolmodel voor de transgendergemeenschap.' Heel lief, maar ik kan die rol helemaal niet dragen, want de gemeenschap is zó divers. Binnen onze community ben ik erg bevoorrecht; ik ben wit, hoog opgeleid en heb werk waar ik geaccepteerd wordt. Bovendien ben ik ook cis-passing, een afschuwelijk woord dat betekent dat je niet direct aan mij kan zien dat ik trans ben. Transpersonen aan wie je wél kan zien dat ze een transgenderverleden hebben, krijgen vaker te maken met discriminatie en agressie. Belachelijk! Waarom zou je niet aan iemand mogen zien dat hij of zij transgender is? Helaas werkt de wereld zo nog steeds.'

Wat is je boodschap voor haters?

'Ik hoop dat mensen begrijpen dat het leven voor transgenderpersonen niet altijd makkelijk is. Vanaf hun geboorte zijn ze altijd zoekende om zich in te passen in een wereld die niet op hún ervaringen is ingericht. Haat kunnen ze er echt niet bij gebruiken. Dus hou je lelijke opmerkingen vooral voor je, want het is al moeilijk genoeg.'

​

Meer De homo die zich hardmaakt: Laurens Buijs, Ellie Lust, Diva Mayday, Ilias Zian, Coos Huijsen, Jennifer Hopelezz en Erwin Olaf​.